کد مطلب:315790 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:174
خیرخواهی قمر بنی هاشم
خیرخواهی حضرت عباس علیه السلام در دو فراز از این زیارت آمده است یكی: «و النصیحة لخلف النبی المرسل» و دیگری: «و اشهد انك قد بالغت فی النصیحة» و جمله اول در یك زیارت دیگر نیز آمده است. [1] .
و در زیارتی كه در مزار كبیر آمده چنین وارد شده است:
«اشهد انك جاهدت و نصحت» [2] .
روی این جهت می توان گفت كه این خصلت از خصال مهمی است كه هر كس دارای آن بود به نعمتی از نعمت های خدا دست یافته. در این مورد سزاوار است روایاتی در فضیلت خیرخواهی نقل نماییم:
1- عیسی بن ابی منصور عن أبی عبدالله علیه السلام قال: «یجب للمؤمن علی المؤمن أن یناصحه» [3] .
امام صادق علیه السلام فرمود: «بر مؤمن واجب است كه نسبت به مؤمن خیرخواهی و نصیحت نماید».
2- معاویة بن عمار عن أبی عبدالله علیه السلام قال: «یجب للمؤمن علی المؤمن النصیحة له فی المشهد و المغیب» [4] .
امام صادق علیه السلام فرمود: «بر مؤمن واجب است كه در حضور و غیاب نسبت به مؤمن خیرخواهی و نصیحت نماید».
[ صفحه 98]
3- أبی عبیدة الحذاء عن أبی جعفر علیه السلام قال: «یجب للمؤمن علی المؤمن النصیحة». [5] .
امام باقر علیه السلام فرمود: «بر مؤمن واجب است كه نسبت به مؤمن خیرخواهی و نصیحت نماید».
4- جابر عن أبی جعفر علیه السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «لینصح الرجل منكم أخاه كنصیحته لنفسه». [6] .
جابر می گوید: امام باقر علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «بر مرد لازم است كه نسبت به برادرش خیرخواهی نماید به گونه ای كه نسبت به خود خیرخواهی می كند».
از این چند روایت لزوم خیرخواهی برای هر مؤمن استفاده می گردد و در بعضی روایات لزوم آن برای خدا و رسولش و قرآن و امامان معصوم و جماعت مسلمانان (شیعه) استفاده می شود:
5- قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «الدین نصیحة». قیل: لمن یا رسول الله؟
قال: «لله و لرسوله و لكتابه و للائمة فی الدین و لجماعة المسلمین» [7] .
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «دین عبارت است از خیرخواهی». عرض شد: «ای رسول خدا خیرخواهی برای چه كسی؟ فرمود: «برای خدا و رسولش و كتابش و برای امامان دینی و جماعت مسلمانان».
مراد از نصح و نصیحت و خیرخواهی چیست؟
مرحوم مجلسی رحمه الله بیانی دارد كه مقصود را روشن می نماید، می فرماید:
نصیحت و خیرخواهی رفتار یا گفتاری است كه خیرخواه و ناصح خوبی و خیر نصیحت شده را از آن می خواهد. این كلمه از «نصحت العسل اذا صفیته» گرفته شده است.
یعنی عسل را خالص و پاك گردانیدم. در مورد نصیحت كننده یعنی كار و گفتارش را از غش و فریب پاك و خالص می نماید.
[ صفحه 99]
یا از «نصحت الثوب اذا خطته» گرفته شده است.
یعنی پیراهن را دوختم كه در دوختن پیراهن همه ی جای آن دوخته می شود كه رخنه ای و نقصی در آن دیده نمی شود.
و در مورد ما ناصح و خیرخواه همه ی رخنه ها و خللی كه احتمال دارد از ناحیه آن نقصی به منصوح وارد گردد، پر می نماید و سد می كند.
و مراد از نصیحت و خیرخواهی مؤمن این است كه اگر جاهل باشد خیرخواه او را به مصالح دین و دنیایش هدایت و راهنمایی نماید و به او یاد بدهد و اگر جاهل نیست ولی غافل است او را متذكر نماید.
و نیز اگر ناتوان است و ضرری به او می رسد از او دفاع نماید و در همه ی احوال او را احترام نماید و به او حسد نورزد و او را فریب ندهد از زیان او جلوگیری نماید و به او نفع برساند و اگر خیرخواهی را نپذیرفت با ملایمت و خوش برخوردی او را وادار به پذیرش نماید. و اگر نصیحت مربوط به امور دینی بود از باب امر به معروف و نهی از منكر با او برخورد نماید.
این نسبت به مؤمن با مؤمن دیگر است اما نسبت به پیامبر و ائمه علیهم السلام می توان گفت كه نصیحت به همین معناست كه آنان افضل و برتر مؤمنان می باشند.
و خیرخواهی نسبت به آنان و خدا و قرآن این است كه به توحید و به یگانگی خدا و صفات ثبوتیه و سلبیه معتقد باشد و به دستورات و احكامی كه در قرآن آمده است معتقد باشد و نبوت پیامبر و امامت ائمه علیهم السلام را باور داشته باشد و در برابر اوامر و نواهی آنان كرنش نماید و در آداب و اعمال از آنان پیروی نماید در راه حفظ دین و مذهب كوشا باشد. [8] .
نصیحت و خیرخواهی قمر بنی هاشم علیه السلام نسبت به برادرش امام حسین علیه السلام در گفتار، رفتار و كردار بسیار روشن است تا جایی كه در این راه جان باخت و خود را
[ صفحه 100]
فدای آن حضرت نمود كه در جریان حادثه ی عاشورا خیرخواهی او را نسبت به برادر بزرگوارش خواهید خواند.
و در زیارتی كه در مزار كبیر آمده چنین وارد شده است:
«اشهد انك جاهدت و نصحت» [2] .
روی این جهت می توان گفت كه این خصلت از خصال مهمی است كه هر كس دارای آن بود به نعمتی از نعمت های خدا دست یافته. در این مورد سزاوار است روایاتی در فضیلت خیرخواهی نقل نماییم:
1- عیسی بن ابی منصور عن أبی عبدالله علیه السلام قال: «یجب للمؤمن علی المؤمن أن یناصحه» [3] .
امام صادق علیه السلام فرمود: «بر مؤمن واجب است كه نسبت به مؤمن خیرخواهی و نصیحت نماید».
2- معاویة بن عمار عن أبی عبدالله علیه السلام قال: «یجب للمؤمن علی المؤمن النصیحة له فی المشهد و المغیب» [4] .
امام صادق علیه السلام فرمود: «بر مؤمن واجب است كه در حضور و غیاب نسبت به مؤمن خیرخواهی و نصیحت نماید».
[ صفحه 98]
3- أبی عبیدة الحذاء عن أبی جعفر علیه السلام قال: «یجب للمؤمن علی المؤمن النصیحة». [5] .
امام باقر علیه السلام فرمود: «بر مؤمن واجب است كه نسبت به مؤمن خیرخواهی و نصیحت نماید».
4- جابر عن أبی جعفر علیه السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «لینصح الرجل منكم أخاه كنصیحته لنفسه». [6] .
جابر می گوید: امام باقر علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «بر مرد لازم است كه نسبت به برادرش خیرخواهی نماید به گونه ای كه نسبت به خود خیرخواهی می كند».
از این چند روایت لزوم خیرخواهی برای هر مؤمن استفاده می گردد و در بعضی روایات لزوم آن برای خدا و رسولش و قرآن و امامان معصوم و جماعت مسلمانان (شیعه) استفاده می شود:
5- قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «الدین نصیحة». قیل: لمن یا رسول الله؟
قال: «لله و لرسوله و لكتابه و للائمة فی الدین و لجماعة المسلمین» [7] .
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «دین عبارت است از خیرخواهی». عرض شد: «ای رسول خدا خیرخواهی برای چه كسی؟ فرمود: «برای خدا و رسولش و كتابش و برای امامان دینی و جماعت مسلمانان».
مراد از نصح و نصیحت و خیرخواهی چیست؟
مرحوم مجلسی رحمه الله بیانی دارد كه مقصود را روشن می نماید، می فرماید:
نصیحت و خیرخواهی رفتار یا گفتاری است كه خیرخواه و ناصح خوبی و خیر نصیحت شده را از آن می خواهد. این كلمه از «نصحت العسل اذا صفیته» گرفته شده است.
یعنی عسل را خالص و پاك گردانیدم. در مورد نصیحت كننده یعنی كار و گفتارش را از غش و فریب پاك و خالص می نماید.
[ صفحه 99]
یا از «نصحت الثوب اذا خطته» گرفته شده است.
یعنی پیراهن را دوختم كه در دوختن پیراهن همه ی جای آن دوخته می شود كه رخنه ای و نقصی در آن دیده نمی شود.
و در مورد ما ناصح و خیرخواه همه ی رخنه ها و خللی كه احتمال دارد از ناحیه آن نقصی به منصوح وارد گردد، پر می نماید و سد می كند.
و مراد از نصیحت و خیرخواهی مؤمن این است كه اگر جاهل باشد خیرخواه او را به مصالح دین و دنیایش هدایت و راهنمایی نماید و به او یاد بدهد و اگر جاهل نیست ولی غافل است او را متذكر نماید.
و نیز اگر ناتوان است و ضرری به او می رسد از او دفاع نماید و در همه ی احوال او را احترام نماید و به او حسد نورزد و او را فریب ندهد از زیان او جلوگیری نماید و به او نفع برساند و اگر خیرخواهی را نپذیرفت با ملایمت و خوش برخوردی او را وادار به پذیرش نماید. و اگر نصیحت مربوط به امور دینی بود از باب امر به معروف و نهی از منكر با او برخورد نماید.
این نسبت به مؤمن با مؤمن دیگر است اما نسبت به پیامبر و ائمه علیهم السلام می توان گفت كه نصیحت به همین معناست كه آنان افضل و برتر مؤمنان می باشند.
و خیرخواهی نسبت به آنان و خدا و قرآن این است كه به توحید و به یگانگی خدا و صفات ثبوتیه و سلبیه معتقد باشد و به دستورات و احكامی كه در قرآن آمده است معتقد باشد و نبوت پیامبر و امامت ائمه علیهم السلام را باور داشته باشد و در برابر اوامر و نواهی آنان كرنش نماید و در آداب و اعمال از آنان پیروی نماید در راه حفظ دین و مذهب كوشا باشد. [8] .
نصیحت و خیرخواهی قمر بنی هاشم علیه السلام نسبت به برادرش امام حسین علیه السلام در گفتار، رفتار و كردار بسیار روشن است تا جایی كه در این راه جان باخت و خود را
[ صفحه 100]
فدای آن حضرت نمود كه در جریان حادثه ی عاشورا خیرخواهی او را نسبت به برادر بزرگوارش خواهید خواند.
[1] بحارالانوار، ج 101، ص 217.
[2] همان، ص 257.
[3] كافي، ج 2، ص 208، ح 1.
[4] همان، ح 2.
[5] همان، ح 3.
[6] همان، ح 4.
[7] بحارالانوار، ج 27، ص 67، ح 2.
[8] بحارالانوار، ج 74، ص 357 و 358، با كمي اضافه.